Çek, ticari hayatta sıklıkla kullanılan, bankaya ibraz ile görüldüğünde ödenen ve bir havale işlemini gören, kıymetli evrak niteliğindeki bir ödeme vasıtasıdır. Çekin karşılıksız çıkması ise basiretli tacir olma kuralına aykırı düşen ve ticari yaşamı çıkmaza süren bir durumdur. Bu nedenle, kanun koyucu ticari yaşamı ve çek hamilini korumak adına çekin karşılıksız çıkmasını cezai yaptırıma bağlamıştır. Bankadaki çek hesabında, düzenlenen çekin kısmen ya da tamamen karşılığını bulundurmayan sorumlular hakkında şikayet yolu öngörülmüştür ve yasada da “çekte karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet verme suçu” düzenlenmiştir.

Çek hamili, bankaya ibraz edilen çeke karşılıksızdır işlemi yapılması halinde, keşideci hakkında icra ceza mahkemesinde şikayet yoluna başvurabilecektir. Şikayet süresi, öğrenme tarihinden itibaren 3 ay ve her halde 1 yıl olarak düzenlenmiştir. Karşılıksız çek keşide etmek eylemi, cezai yaptırıma bağlandığı için şikayetin muhatabının ancak bir gerçek kişi olabileceği aşikardır. O halde, çek hesabında karşılığı bulunmayan çekin keşidecisinin bir tüzel kişi olması halinde şikayetin tüzel kişinin gerçek kişi olan sorumlularına yöneltilmesi gerektiğini söylemek gerekir.

Çek hamilinin şikayeti üzerine, çekte karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren gerçek kişinin, adli para cezası olarak öngörülen cezai yaptırımdan ve çek düzenleme, çek hesabı açma yasağı gibi yaptırımlardan kurtulabilmesi için çek bedelini şikayetçiye faiziyle birlikte ödemesi gerekecektir. Aksi takdirde, hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilen gerçek kişiler, sermaye şirketlerinin yönetim organlarında yer alamayacakları gibi uhdesinde bulunan çek yapraklarını da çek hesabının bulunduğu ilgili bankalara iade etmekle yükümlü olacaklardır.

Karşılıksız çek şikayeti üzerine keşideci aleyhine hükmedilecek adli para cezasının miktarında ayrıca değinmek gereken önemli bir husus vardır. Keşideci aleyhine hükmedilecek adli para cezası, çek bedelinden daha düşük miktarda olmayacaktır. Örneğin, çek hesabında karşılığı bulunmayan 100.000 Türk Lirası bedelli bir çekin şikayete konu edilmesi halinde çeki karşılıksız bırakan keşideci hakkında hükmedilecek adli para cezası miktarı en az 100.000 Türk Lirası olacaktır.

Karşılıksız çek şikayeti, ticari yaşamı ve çek hamilinin mal varlığını korumak için kanun koyucu tarafından öngörülen bir yol olduğu gibi çek alacağını tahsil edemeyen çek hamili için de alternatif bir tahsil yolu olarak düşünülebilir. Zira, çeki karşılıksız bırakan keşideci, en az çek bedeli kadar adli para cezası miktarı ile muhatap olacağından çek bedelini tazmin ederek cezai sorumluluktan kurtulmayı düşünebilecektir. Bu sebeple, karşılıksız bırakılan çeklerle ilgili olarak icra takibi ve çek şikayeti yollarına alanında uzman bir avukatın hukuki yardımıyla başvurmak alacak tahsili için önem arz etmektedir.